Пукане

    

Содержание:

 

ПУКАНЕ = КУКЛА

 

ПУКАНЕ

 

Юмах сыпăкĕ

 

Нăрваш Шăхаль ялĕнче

Ашшĕ-амăш килĕнче

Ӳснĕ сарă хĕр пĕрчи –

Юрăç чунлă шĕкĕлчи.

Ячĕ пулнă ун Анук,

Пурте чĕннĕ – Наянук.

Чăн та пулнă пит наян:

Юрласассăн та ян! ян!

Çывăрнă кăнтăрлаччен,

Шутламан пурнăç çинчен.

Памалла кĕçех качча –

Ун тавра – ача-пăча.

Пĕрре çапла каçхине

Ларчĕ вăл пукан çине,

Татăк-кĕсĕк пусмаран

Юрласа, шăли-вали,

вăл çĕлерĕ хăй валли

Тепĕр пĕчĕк пукане.

Ăсталарĕ кĕпине,

Çивĕтлерĕ «папине» –

Пулчĕ пĕр лав пукане!

Йăвантарчĕ пуканне,

Йăпăр-япăр ун çине

Лартрĕ пуканисене...

Качча памалла вылярĕ,

Туй юрри хĕрсех юрларĕ.

Тăрансассăн выляса

Ларчĕ кăшт анасласа,

Выртрĕ те диван çине

Манчĕ пуканисене...

…Халь выртаççĕ чăланта

(Тĕттĕм те кичем унта)

Ултă капăр пукане

Нăйкăшса: «Анне! Анне!..»

Çук, илтмест «хĕрĕсене»...

...Улмуççинчен улмисем

Ӳкмен пекех аякка,

Хыврĕç çак пуканесем

«Амăшне»... Пит наянкка!

Çывăраç кăнтăрлаччен,

Вăй выляç каç пуличчен.

Пит-куçне сăрпа сăрлаççĕ,

Çĕрĕпе ташлаç-юрлаççĕ.

Пĕрре çапла, ир çинче,

Илтрĕç ярмăрккă çинчен,

Савăнчĕç пуканесем,

Йăл-йăл кулчĕç тутисем.

Тытăнчĕç ӳкĕтлеме

Пĕр-пĕрне лаша кӳлме.

Кĕтесри çăка лаша

Кӳлтерес çук вăш-вашах.

Ташласа кăна тăрать,

Те кулать, те тулхăрать.

Хăрах куçлă пĕр салтак

Пурăннă çав чăланта.

Хăй вăл пулнă йывăçран,

Уткалать аран, мăран.

Сырăнчĕç пуканесем

Салтака: «Лаша кӳлсем, –

Теççĕ пĕр-пĕрне пӲлсе, –

Вĕçтерер ярмăрккăна!..»

Ӳкĕтлерĕç кĕç ăна.

Кӳлчĕ лешĕ лашине,

Лартрĕ ларкăчĕ çине.

Тухрĕç кайрĕç уява —

Савăнма унта аван!

Çитрĕç кĕç ярмăрккăна,

Шапăлтатрĕç пĕр кана.

Ăмăртса хавас çилпе

Ярăнчĕç каруççельпе.

Мăйăр катрĕç тавлашса,

Вăй вылярĕç шавлашса.

Савăнчĕç мĕнпур чунтан –

Чăн та, уявра аван!

Ĕçлемесĕр çӳресе

Пурте хытă ĕшенсен

Кайма тухрĕç каялла,

Лаша чупать малалла.

Çĕрлеччен киле çитесшĕн,

Тулхăрать тăван кĕтесшĕн.

Ямшăкĕ тем-тем шӳтлет,

Камитпе чуна илет.

Пуканесем пит хаваслă,

Ямшăкĕ те янкăс саслă.

Ак хаваллăх еккипе

Çат! тутарчĕ лашине!..

Карт! туртса леш сиккипе

Талпăнтарчĕ кил енне...

Лав хыçĕнчи пукане

Ӳкрĕ юлчĕ çул çине!..

Кăшкăрать –ăна илтмеççĕ,

Самантрах куçран çĕтеççĕ.

Хăлхара –такан сасси...

Ĕнтĕ халь мĕн тăвасси?..

Тăчĕ юлчĕ пĕр-пĕччен,

Шăпăр-шăпăр... Куçĕнчен

Шăпăртатрĕ çут куççуль...

Умĕнче – тусанлă çул...

Çул айккинче пĕр Çăхан

Кранклатса вĕçсе пырать.

Пуканеçĕм, ан хурлан,

Тесе ăшшăн йăпатать. –

Мĕн пулчĕ-ха, каласам!

Эп çухатрăм çул-йĕре, –

Тет пике йĕре-йĕре, –

Ӳкрĕм юлтăм лав çинчен,

Кил ăçта-ши, хăш енче?..

Ах, киле çитес килет,

Кам-ши ун тĕлне пĕлет? –

Чарăнса тăрса тăпах

Пуçарать Çăхан сăмах:

Чиперкке, ан пăшăрхан,

Эп кунта хăюллă хан.

Ытах кăмăлу пулсан

Пурăн эсĕ манпалан!.

Хаваспахчĕ те... Çăхан,

Эс мĕскер çисе пурнан? –

Тет хайхискер Пукане

Ăшшăн пăхса ун çине.

Пĕр-пĕр виле тупăнсан

Тутă пулчĕ те Çăхан...

Çук! Çук! Çук! –тет Пукане,

Пырас çук килна санне... –

Çаврăнчĕ те Пукане

Танкăлтатрĕ мал енне...

Кунĕ шăрăх. Çулĕ вăрăм…

 

КУКЛА

 

Отрывок

 

Не вблизи и не вдали –

В деревеньке Шигали

Выросла одна девчушка,

Веселушка-хохотушка.

Нарекли её Анук,

Но прозвали Наянук.

Хоть красавица на диво,

До чего ж она ленива!

Уж и замуж ей пора –

С ней играет детвора.

Как-то вечером опять,

Хоть уж кукол было пять,

Вновь на стул Анук уселась

И взялась она за дело...

Припевая, из тряпья

Смастерила куклу-дочку –

Нарядила в лапоточки.

Платье из кусочков сшила

И косички ей пришила.

Куклы все поставив в ряд,

Вновь примерила наряд.

Опрокинув табуретку,

Посадила куклы в клетку

В дочки-матери играть,

Свадьбу «доченькам» сыграть...

Поиграла свадьбу всласть,

Тут и сон над ней взял власть...

Куклы кинула в чулан,

Завалилась на диван...

...Вот лежат в чулане куклы –

Позабыты, грустны, тусклы!

Хором пробуют кричать,

Да не слышит «дочек» «мать»...

..Дочки-куклы в мать пошли,

Радость в лености нашли.

До обеда спят-храпят,

В красках с головы до пят...

До утра поют-играют

Да наряды примеряют...

Вот откуда-то как есть

Пронеслась в чулане весть:

Ярмарка нагрянет скоро!

Собираться надо споро!

Куклы мигом вдохновились,

В путь-дорогу снарядились.

От себя лень отгоня,

Начали седлать коня.

Конь из лыка норовист,

Пляшет сам с собою твист.

Поддаваться тот не хочет,

Знай, над куклами хохочет...

В городке-чулане жил,

От тоски скучал-тужил

Одноглазый солдафон,

Деревянный, старый он.

Куклы кинулись к нему,

Шепчут ласково ему: –

Оседлай, дружок, коня

И на праздник погоняй! –

Оседлал коня дружок

Да погнал через лужок.

Куклы весело поют –

Создал им солдат уют!

Вмиг на праздник прискакали,

Тут уж чувствам волю дали!..

Соревнуясь, танцевали,

Подпевали: трали-вали!

Семечки-орехи грызли,

Изливали смеха брызги!

Прокатили с ветерком

Карусели вечерком.

К вечеру все так устали,

Собираться к дому стали.

Все уселись по местам,

Конь помчался по мостам.

В руки кнут берёт ямщик,

Как закрутит вжик! вжик! вжик!

Да как крикнет: «Ну! ну! ну!» –

Как поддаст он тут коню –

Во всю прыть рванулся конь,

Под копытами – огонь!..

От рывка не удержалась, –

Ай-ай-ай! Какая жалость! –

«Улетела» мотыльком

Кукла с воза и ... ничком!

Закричала во все силы,

Всех друзей помочь просила.

Зря бедняжка причитала,

Зря им вслед она кричала...

Но никто её не слышит,

Травку ветер лишь колышит.

А ямщик коня всё хлещет,

Вжик! Вжик! Вжик! Кнут в поле свищет.

Одинёшенька-одна

Плачет куколка – беда!

Потихоньку поднялась,

По дорожке поплелась.

Пригорюнилась в печали,

Капли слёз на пыль упали...

Ворон ей летит навстречу

И заводит с нею речи:

Кукла! Кукла! Что случилось?

От друзей я отлучилась!

Потерялась путь-дорога...

Как дойти мне до порога?

Ах, красавица, не плачь.

Не поможет горю плач, –

Начал Ворон ворожить,

Речи сладки говорить: –

Ты со мною можешь жить

И не будем мы тужить!

Я бы с радостью...Скажи,

Чем питаясь будем жить?

Мертвечину я клюю...

И живу я – ай-лю-лю!

Будем жить с тобой счастливо! –

Ворон говорит хвастливо.

– Ай! Нет! Нет! – вновь плачет Кукла.

Косы превратились в букли.

Повернулась и одна

Снова побрела она.

Жарко. Душно. Путь далёкий…