Суйласа илнисем

ТУПМАЛЛИ

ÇĔЛЕН
РАÇÇЕЙ
ВАÇАНКА

 

ÇУЛПУÇСЕНЕ

 

Ленин

Ленин шухăшĕ

Сталина

 

ÇĔНТЕРУ ЮРРИСЕМ

 

Ылттăн саспаллипе

Хĕвллĕ май

Çĕнтерӳ юрри

Чăваш хĕрарăмĕ

Автономи юрри

Тăвансем

Орден илнĕ хыççăн

Максим Горькие

Чăваш шăпчăкĕ

Çеçпĕл Мишшине асăнса

 

ТĂВАН ÇĔРШЫВ

 

Кивӗ Ӳсел акатуйĕ

Кĕпер хывни

Ĕç çийĕ

Манăн сăмах

Кану çуртĕнче

Колхозра

«Тельман» колхозне

 

ÇӲЛТЕН ÇӲЛЕ ÇĔКЛЕРĔ СТАЛИН ЯЛАВНЕ

 

Чĕнетĕп

Пирĕн геройсем

Юрă

Хĕрлĕ Çар кунĕ

Çÿлтен çӳле çĕклер Сталин ялавне

 

АЧАСЕМ ВАЛЛИ

 

Телейлĕ ачасем

Тума пулнă – тăвăпăр

Хурçă çунатсем

Кăнтăр енчи çил

Çуркунне

Вĕçсе килчĕ çуркунне

Çӳçе

Шăнкăрчă

Ушкăн шăнкăрчă

Пыл хурчĕсен юрри

Хĕвел шевли

Тăри юрри

Курăк

Чĕкеç

Панулми чечекĕ

Шăпчăк

Саркайăк

Хĕвелçаврăнăш

Хĕвеле çитех

Кушакпа автан

 

ИРТНĔ САМАНА

 

Çĕлен

Раççей

Ваçанка

Эссепе

 

КАЛАВСЕМ

 

Етĕрне уезĕнче çÿрени

Ют йывăçсем

Çул курки

 

Н. И. Полопусов-Шелепи

 

ÇĔЛЕН

 

Çутçанталăк, çут тĕнче

Çуна-çуна çутăлсан,

Ерипеле сивĕнсе

Тинĕспеле çĕр пулсан,

Тухса выртнă çĕр çине

Çĕр пысăккĕш пĕр çĕлен.

Çĕлен ури пĕртте çук, –

Çĕлен çитмен çĕр те çук;

Çакă çĕрĕн çийĕнче

Çĕлен сăхман çын та çук.

Çутă хĕвел çутти пек

Вĕçсе çӳрет пĕр кайăк;

Пуçне çĕклет çав çĕлен

Кайăк çине пăхмашкăн.

Çĕлен сăнни çитес çук

Çав кайăка сăхмашкăн,

Çĕлен çине пăхать кайăк

Хăйĕн çĕр пин куçĕпе.

Пĕтĕ халĕ пĕрре çĕлен

Ĕмĕрлĕхе пуçĕпе.

Çĕлен чĕтресе выртать,

Çак кайăкран хăраса;

Кайăк çиçĕм пек çӳрет

Чăнлăх çутти шыраса.

Кайăк çутти кансĕррипе

Çĕлен çĕре кĕринччĕ,

Çак кайăкран хăранипе

Çĕлен çĕрте кĕринччĕ.

Кайăк çӳлтен çĕре ансан

Çĕлен куçне уçаймĕ,

Çав кайăкран хăранипе

Вырăнĕнчен куçаймĕ

Кайăк чĕри пин пулчĕ,

Çĕлен чĕри çук пулчĕ;

Çĕрпе шывăн пичĕ çине

Мулшăн тăкнă юн тулчĕ.

Кайăк часрах килинччĕ,

Çĕлене вĕлеринччĕ,

Чăн чăнлăха пĕлтерсе

Пире тĕлĕнтеринччĕ.

Юнпа куççуль нумай юхать

Çĕлен çĕрте выртнăран;

Çĕлен ӳчĕ юн юхтарать

Кайăк анса çыртнăран.

Çĕлен пĕрре вилĕ-ха,

Емĕрлĕхе пĕтĕ-ха.

Çĕлен халĕ çĕр çинче

Кунĕн-çĕрĕн юн ĕçет,

Кайăк çĕрĕн вĕçне-хĕрне

Ылттăн çунатпа вĕçет.

 

РАҪҪЕЙ

 

Пирĕн Раççей питĕ пысăк,

Ах анчах!

Вĕçĕ-хĕрри ун курăнмасть,

Эх тĕнче!

Улпучĕсен хырăмĕсем,

Ах анчах!

Пичĕке пек тулса тăрать,

Эх тĕнче!

Пуçлăхĕсем, полицисем,

Ах анчах!

Пуçа ухса çех тăраççĕ,

Эх тĕнче!

Куçĕсене пăхма хăрăн,

Ах анчах!

Çĕлен пекех пăхкалаççĕ,

Эх тĕнче!

Аллисенчи саламатсем,

Ах анчах!

Ним айăпсăр çаптараççĕ,

Эх тĕнче!

Кăкрисенче медалĕсем,

Ах анчах!

Йăлтăртатса çех тараççĕ,

Эх тĕнче!

Йыттисене юратаççĕ,

Ах анчах!

Шур кулачă çитереççĕ,

Эх тĕнче!

Хура халăх питĕ чухăн,

Ах анчах!

Нумайĕшĕ выçă ларать,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей тырри-пулли,

Ах анчах!

Ниçта чиксе пĕтерес çук,

Эх тĕнче!

Хулисенче, ялĕсенче,

Ах анчах!

Вĕçсĕр-хĕрсĕр ыйткалакан,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей питĕ чаплă,

Ах анчах!

Пĕтĕм çынна тĕлĕнтерет,

Эх тĕнче!

Ĕçхалăхĕн юнĕсене,

Ах анчах!

Сĕлĕх пекех сăхса тăрать,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей питĕ пуян,

Ах анчах!

Никам шутне тупаяс çук,

Эх тĕнче!

Хулисенче таварĕсĕм,

Ах анчах!

Лавкисенче шăнăçмаççĕ,

Эх тĕнче!

Чухăнĕсем темĕн чухлĕ,

Ах анчах!

Çипуçĕсем çĕтĕк-çатăк,

Эх тĕнче!

Вăрăм çÿçсем чиркÿсенче,

Ах анчах!

Упа пекех çухăраççĕ.

Эх тĕнче!

Виллинчен те, чĕрринчен те,

Ах анчах!

Тăпăлтарса çех илеççĕ,

Эх тĕнче!

Пупĕсемпе тиечуксем,

Ах анчах!

Вăрçа-вăрçа çех пӳлеççĕ,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей шкулĕсенче,

Ах анчах!

Пуянсем çех вĕренеççĕ,

Эх тĕнче!

Хĕресчене, ĕç-çыннине,

Ах анчах!

Ăçта пырсан та çул памаççĕ,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей вăрмансенче,

Ах анчах!

Шучĕ те çук пурлăх çĕрет,

Эх тĕнче!

Хура халăх çурчĕ-йĕрĕ,

Ах анчах!

Хăрăк-марăк тӳнсе тăрать,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей питĕ хаяр,

Ах анчах!

Емĕр-ĕмĕр юн юхтарать,

Эх тĕнче!

Тĕрмисенче чăп-туллиех,

Ах анчах!

Айăпсăр çын асап курать,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей çĕршывĕнче,

Ах анчах!

Çумăр пекех куççуль çăвать,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей вăрçă вăрçать

Ах анчах!

Хисеп те çук тăлăх-турат,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей питĕ тĕттĕм,

Ах анчах!

Пĕтĕм тĕнче кулса тăрать,

Эх тĕнче!

Пирĕн Раççей питĕ пысăк,

Ах анчах!

Вĕçĕ-хĕрри ун курăнмасть,

Эх тĕнче!

Улпучĕсен хырăмĕсем,

Ах анчах!

Пичĕке пек тулса тăрать,

Эх тĕнче!

ВАÇАНКА

Кив Тимушкел ялĕнче

Пĕр Ваçанка пуян пур,

Кирек ăçта пырсан та

Ун умĕнче пур те пур.

Шăрттане те, çăвĕ те

Ун нихçан та татăлмасть,

Çавăнпа та Ваçанка

Пит хăвăртах ватăлмасть.

Нумайăшĕ ун патне

Эрех чиксех пыраççĕ,

Пӳртне пырса кĕрсенех

Сĕтел çине хураççĕ.

Таçти-таçти «ыр çынсем»

Ăна пĕлсе тăраççĕ,

Пĕтĕм Чистай уеспех

Пуян ятне сараççĕ.

Выльăх-чĕрлĕх çурт тулли,

Ик анкарти тырпулли,

Ăçта çӳресессĕн те,

Пулас çук вăл çын кулли.

Ун акнă та, çапнă та,–

Тавра ялта пур çынтан

Вăл пуян та, чаплă та.

Темчул укçи банкăра

Уссе выртать хăй тĕллĕн…

Епле халĕ Ваçанка

Пуйса кайнă вăл тĕрлĕн!

Хăш-хăш улпут çĕрсем те

Ун кĕсъине кĕреççĕ.

Хăшĕ ăна йăлăнса

Куççульпелех йĕреççĕ.

Хĕрĕх-аллă çухрăмран

Чул турттарса çурт тăвать,

Ăçтан кăна тухать пуль

Ун çав тĕрлĕ вăй-хăват?

Çил арманĕ çилпеле,

Шыв арманĕ шывпала.

Çĕрĕн-кунĕн кĕрлеççĕ

Уншăн мĕнпур вăйпала;

Ваçанкашăн çын çех мар,

Çилпе шыв та ĕçлеççĕ,

Çавăнпа та çав ăна

Пурте лайăх пĕлеççĕ.

Пур енчен те ырлăхсем

Шыв пек юхса килеççĕ,

Улпутсем те хаш чухне

Унтан кивçен илеççĕ.;

Питĕ хытă «пулăшать»

Аптăранă çынсене –

Сĕлĕх пекех сăхать вăл

Чухăнсенĕн юнсене.

Ĕçет хырăм кӳпиччен

Панă чухне ĕçкине,

Илет кăмăл туличчен

Усламĕпе укçине.

Вăхăтĕнче памасан,

Часах сута чĕнтерет;

Муллă çынпа ан тавлаш,

Вăл сана час çĕнтерет.

Ун сĕтелли çийĕнче

Яшка-çăкăр татăлмасть,

Кама çитерсессĕн те,

Ун нимĕн те катăлмасть.

Ĕçкĕпеле нихăçан та

Вăл хăй ăсне çухатмасть,

Ытти пуян çынсем пек

Вĕçкĕнленме юратмасть.

Çынпа вăрçса, тулашса

Паттăрланса çӳремест,

Еçлет ĕçне йăвашшăн

Пуйнăçемĕн пуясшăн.

Вăл хĕрхенет çуксене –

Темчул парать укçине;

Илме вăхăт çитсессĕн,

Тин пуçтарать вут çине.